De aanloop en eerste fase van de fusie van de Democratische School Amsterdam
Door Pauline Zijlstra, procesbegeleider & coach
Op een maandagmiddag begin december 2020 ben ik op bezoek bij DSA in Landsmeer. Ik heb een kennismakingsgesprek met Cordelia. Ik zet graag mijn diensten als coach en procesbegeleider in voor de democratische en sociocratische scholen in Nederland. En daarom ga ik bij verschillende scholen langs om te inventariseren wat er nodig is om verder te groeien, meer bekendheid te krijgen en hoe ik daar een bijdrage aan kan leveren. Mijn passie voor het democratisch onderwijs begint in 2001, en sinds die tijd ben ik op verschillende manieren actief geweest, o.a. door te werken op een democratisch school, lezingen en bijeenkomsten te houden en als coach.
Denken in mogelijkheden
Het is een fijn gesprek en na een rondje door de school zit ik even later met Elena en Marieke aan tafel. Er heerst veel enthousiasme, de wil om te groeien en ‘out of the box’ denken. We bespreken verschillende mogelijkheden hiertoe. Dan komt een eventuele fusie met de Guus Kieft School ter sprake. En ik zeg spontaan: ik kan jullie helpen bij de fusie.
Ik ben al jaren coach en ook heb ik de afgelopen jaren een aantal groepsprocessen begeleid. Daarnaast heb ik ruim 20 jaar ervaring in het onderwijs, als leerkracht op verschillende scholen (o.a. bij een democratische school, internationale scholen, Jenaplan- en montessorischool, de Werkplaats).
Ik maak een opzet voor 5 bijeenkomsten: 1 voor elke school apart en 3 bijeenkomsten met beide scholen samen. Om te onderzoeken of een fusie wenselijk en mogelijk is, gelet op de deels verschillende visies en praktijken.
Ik heb de Guus Kieft School al een aantal keer eerder bezocht en ook daar sprong de positiviteit en pro-actieve houding naar voren. Ik zie dat er mogelijkheden zijn voor een gefuseerde school en ik zie ook een aantal duidelijke verschillen. De vraag is of bij de medewerkers van beide scholen de wens groot genoeg is om samen te gaan en of ze deze verschillen zullen kunnen overbruggen.
Verschillen
GKS heeft zich inmiddels gespecialiseerd in het begeleiden van studenten in de middelbare school-fase in het doen van (eind)examens. Zij hebben een sterke focus op en veel ervaring in het individueel begeleiden van studenten hierbij, ook degenen die vast zijn gelopen in het regulier onderwijs.
DSA heeft veel ervaring in en de focus meer op jongere studenten (en ook oudere) en het sociocratisch onderwijs vormgeven waarbij de studenten in vrijheid hun eigen interesses volgen en leren vormgeven. Met daarbij de structuur van het sociocratisch kringmodel (waarin de veiligheid, de regels en het bestuur van de school zijn vastgelegd). De GKS werkt ook met het sociocratisch kringmodel, dit is iets anders opgebouwd en heeft een iets andere uitvoering, mede door de studentenpopulatie.
Overeenkomsten
Ik zie ook overeenkomsten: beide scholen stellen het leerproces van de studenten centraal, evenals een sociocratisch besluit- en bestuursmodel (al blijkt dat de uitvoering hiervan dus sterk kan verschillen). Daarnaast is er concreet en op korte termijn behoefte aan nieuwe huisvesting bij DSA en op langere termijn ook bij de GKS. Ook zie ik grote betrokkenheid bij beide teams, positiviteit en het geloof in mogelijkheden.
Kortom er is een wens naar groei, verbinding, krachten bundelen en betere en langdurige huisvesting bij beide scholen.
In december is de eerste bijeenkomst met de medewerkers van DSA in Landsmeer. Door middel van verschillende oefeningen wordt duidelijk wat de wensen, mogelijke knelpunten en no go’s s zijn voor de DSA medewerkers om te fuseren. Er is veel positiviteit, enthousiasme, het zien van nieuwe mogelijkheden en vertrouwen. Ook komt naar voren dat niet iedereen er vertrouwen in heeft, zoals zichtbaar wordt in verschillen die groot zijn of lijken en persoonlijke voorkeuren die uiteenlopen. Door middel van verschillende werkvormen en technieken uit o.a. systemisch werken, deep democracy en kunstzinnig/creatief werken zorg ik voor de ruimte voor alle kanten van het proces: dat wat concreet nodig en gewenst is voor de nieuwe school en ook de emoties die bij een eventuele fusie een rol spelen. Aan het einde van de dag is de conclusie over een eventuele fusie overheersend positief, zij het met een stevig uitgesproken twijfel.
Ik maak een afspraak met de GKS in januari. Ook hier werken we met het inventariseren van wat goed werkt en zeker mag blijven, wat losgelaten kan worden en welke wensen er zijn. En ook hier zijn er twijfels en verschillen die worden genoemd en stevige voorkeuren die in eerste instantie lijken af te wijken van wat de andere school doet (of lijkt te doen). En ook worden de mogelijkheden en kansen van het bundelen van de krachten door een fusie duidelijk benoemd. Na afloop is ook de GKS overwegend positief over een fusie en spreken we een eerste gezamenlijke bijeenkomst af.
Drie bijeenkomsten
Op een maandag eind februari is de eerste bijeenkomst met beide scholen samen. Als gevolg van corona wordt deze deels virtueel gehouden. Ik ben fysiek aanwezig op DSA en de GKS medewerkers zullen via Zoom aanwezig zijn. Ik begin met een virtuele speeddate, waarbij de begeleiders van beide scholen elkaar steeds in tweetallen ontmoeten in een zogenaamde break-out room (een aparte virtuele ‘kamer’). In 2 minuten kunnen ze elkaar vragen stellen over elkaars onderwijsvisie, maar ook over bijvoorbeeld de leukste vakantie, lievelingsfilm en meest inspirerende schoolervaring. Niet iedereen kent elkaar en het is een fijne manier om elkaar ook even anders te leren kennen, omdat een constructieve en goede samenwerking zo kan starten vanuit een positieve en open houding naar elkaar als mens en als professional.
Vervolgens wordt er uiteen gegaan in werkgroepen om te onderzoeken hoe verschillende aandachtspunten praktisch in te vullen zijn in een samengevoegde school. Denk aan: de formele structuur; welke vorm en uitvoering van het sociocratische bestuur- en besluitmodel; financiën; visie/missie; po/vo/examen/interesse georiënteerd. Met respect zie ik hoe de medewerkers van beide scholen, deels virtueel en deels fysiek bij elkaar, samenwerken om duidelijk te krijgen hoe deze uitgevoerd of vorm kunnen krijgen in een gefuseerde school.
Na presentaties aan elkaar en reacties hierop wordt opnieuw de vraag gesteld: is een fusie wenselijk en mogelijk? Naast twijfels en een uitgesproken nee, is er uiteindelijk consent vóór het voortzetten van het fusietraject.
De tweede gezamenlijke bijeenkomst, half maart, zal spannend kunnen zijn. Waar de eerste gezamenlijke bijeenkomst gericht was op elkaar leren kennen, positieve ervaringen in het samenwerken met elkaar hebben en het kijken naar mogelijkheden, zal deze dag gericht zijn op waar de verschillen groot zijn en specifieke punten waar beide scholen zeker aan vast willen blijven houden.
Ook dit keer is de bijeenkomst deels virtueel en deels op locatie. Ik ben deze dag aanwezig op de GKS met de medewerkers aldaar. Emoties over het niet fysiek samen zijn en frustratie over de verschillende visies en wensen hierover vormen de eerste momenten van de dag. Mede door het gebruik van geweldloze communicatie technieken, die DSA actief inzet in de school, zowel voor studenten als medewerkers, zorgt ervoor dat deze emoties kunnen worden gezien, benoemd en weer losgelaten. Op deze manier lukt het om de verschillende processen zuiver te houden (dwz zonder inkleuring van te grote persoonlijke emotionele invloeden).
Dit keer wordt er veel centraal gepraat, uitgelegd, bevraagd en wordt duidelijk waar de knelpunten liggen. Er ontstaat een impasse, waar de medewerkers wel willen, maar er op sommige punten geen overeenstemming komt. Het lijkt inmiddels een kwestie van willen, durven en kiezen. De tijdsdruk van de verhuizing, het aanvragen van subsidiegelden, waarvoor duidelijk moet zijn welke stichting er gebruikt wordt en de toch overheersende wens om samen te gaan, zorgen uiteindelijk voor een doorbraak. Niet iedereen is het ermee eens of heeft er vertrouwen in, maar door middel van consentrondes komt er toch een ‘ja’. Nu zal het plan van de fusie voorgelegd worden aan de kern- en verbindingskring van beide scholen.
Nadat deze kringen ook tot consent zijn gekomen volgt begin april de derde en voorlopig laatste bijeenkomst die ik zal begeleiden. Deze dag is de eerste keer dat we met de bijna 2 voltallige teams samen komen, en wel op de nieuwe locatie: de molen. Wat een fijne start om elkaar nu echt te zien en ook de nieuwe locatie wordt zeer positief ervaren. Na een dans- en creatieve opdracht en het in groepjes werken aan de nieuwe missie en visie wordt ’s middags de lijst opgesteld van alle deelonderwerpen die nu in werkgroepen concreet zullen worden uitgewerkt. En blijken gelukkig ook al een aantal praktijken van de ene of de andere school over te kunnen worden genomen. Daarnaast groeit de lijst uit tot 43 onderwerpen. Een tijdspad wordt opgesteld en het is veel wat er gedaan moet worden in zo’n korte tijd, naast de verhuizing (DSA) en verbouwing van het nieuwe pand (en alles wat daarbij anders loopt/uitloopt). Eigenlijk te veel in zo’n korte tijd. Toch heerst ook nu de mentaliteit om ervoor te gaan en vertrouwen dat het gaat lukken.
Trots en vertrouwen
Na deze bijeenkomst stopt mijn begeleiding, de werkgroepen gaan zelf verder met de uitwerking. Met respect voor het harde werken, de flexibiliteit, de positieve inzet en de vertrouwen van alle medewerkers kan ik zeggen dat ik trots ben op wat jullie in zo’n korte tijd voor elkaar hebben gekregen.
Vanaf het begin heb ik het vertrouwen gehad dat als beide scholen werkelijk wilden, een samenwerking in een nieuwe school werkelijkheid zou kunnen worden. Ik zorgde voor een veilige omgeving en ruimte om dit te onderzoeken, waarbij alle stemmen en alle visies en meningen gehoord konden worden. Daarnaast faciliteerde en stroomlijnde ik het proces om de keuzes te maken en de richting te kiezen die de nieuwe, gefuseerde school wil gaan. De medewerkers deden de rest: open staan voor de ander, duidelijk krijgen waar zij voor staan en de wil, flexibiliteit en doorzettingsvermogen om hierin een weg naar een nieuwe school te vinden: De Democratische School Amsterdam, een school om trots op te zijn!
Ik wens jullie veel succes, veel mooie momenten samen en een leven lang leren in vrijheid voor velen!
Pauline Zijlstra, augustus 2021
Simba Soul – Coaching Educatie en Advies www.paulinezijlstra.com